Γ. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

  Για να υπάρξει πλήρης κατανόηση και συνειδητοποίηση της ιστορίας του σημαντικού αυτού υγροτόπου, των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών στην περιοχή και της μετεξέλιξής τους ανάλογα με τις παρεμβάσεις, ειδικά κατά τον περασμένο αιώνα, θεωρείται σκόπιμο να προσδιορίσουμε ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΗΤΑΝ η ΒΟΙΒΗΙΣ-ΚΑΡΛΑ.

  Η βασική παρατήρηση είναι ότι στη λεκάνη της Κάρλας συνυπήρχαν δύο διαφορετικά, διακριτά αλλά γειτνιάζοντα υδατικά συστήματα.  Σε ότι αφορά στο πρώτο σύστημα, επρόκειτο για μια περιοχή έκτασης περίπου 135.000 στρεμ. η οποία παροδικά καλλιεργούνταν, όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες.  Σε ότι αφορά στο δεύτερο σύστημα, επρόκειτο για τον υγρότοπο της  λίμνης Κάρλας με περίπου 45.000 στρεμ. και βάθος 2-6 μέτρα, η οποία πάντοτε διατηρούσε ένα μέρος των υδάτων της, ανεξάρτητα από τις διάφορες περιόδους βροχοπτώσεων και πλημμυρών. Ιστορικά το ενιαίο σύστημα ήταν γνωστό ως μία από τις πιο σημαντικές λίμνες της χώρας, που ταυτόχρονα αποτελούσε έναν  σημαντικό υγρότοπο, με μεγάλη ποικιλία ψαριών και υδρόβιων πουλιών, χωρίς όμως να υπάρχει διέξοδος και ουσιαστική ανανέωση των υδάτων της. Εξαιτίας του χαμηλότερου υψόμετρου της λίμνης έναντι του Πηνειού, η ευρύτερη περιοχή δεχόταν τα νερά της λεκάνης απορροής της, αλλά κυρίως την πλημμυρική παροχή του Πηνειού, μέσω του χειμάρρου του Ασμακίου.

  Ήδη την διάκριση αυτή αποδέχεται η πρώτη σημαντική μελέτη για την Κάρλα (1913), στην οποία ο μηχανικός Nobile παρατηρεί : «Αναμφιβόλως το μάλλον ενδεικνυόμενον μέσον προς αποξήρανσιν της λίμνης Κάρλας μετά των παρακείμενων ελών και επομένως προς επίτευξην πλήρους εκροής των υδάτων της λεκάνης απορροής είναι η ……… διάτρησις σήραγγας εκροής».

  Η αυξομείωση του περιγράμματος της λίμνης με τους βάλτους, έδινε την εντύπωση ενός ενιαίου συνόλου. Συνεπώς ΚΑΤ΄ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και για λόγους ευκολίας, τα δύο συνυπάρχοντα και επικοινωνούντα υδατικά συστήματα ονομάσθηκαν ΛΙΜΝΗ ΒΟΙΒΗΙΣ ή ΚΑΡΛΑ. Παραγνωρίσθηκε επίσης το γεγονός ότι συχνά, όπως προαναφέραμε,  μεγάλα τμήματα της περιοχής αυτής καλλιεργούνταν. Από αυτή την απλούστευση προέκυψαν αρκετές συγχύσεις, που οδήγησαν σε γνωστές επικρίσεις και αμφισβητήσεις που διατυπώθηκαν κατά καιρούς σχετικά με την προσωρινή αποξήρανση και την διαχείριση της τ. λίμνης Κάρλας, παρότι, όπως αποδείξαμε στα προηγούμενα το βασικό σκεπτικό και ο στόχος όλων των μελετών, ήταν το αυτονόητο, δηλαδή η οριστική αποξήρανση των ελών, η εκκένωση και στη συνέχεια  η διευθέτηση της λίμνης με συγκεκριμένο περίγραμμα, όγκο υδάτων και προστασία από εισροές πέραν ενός ορίου.

  Συνοπτικά η Κάρλα υπήρξε ένα έργο εξυγιαντικό και αντιπλημμυρικό, στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδιασμού στον θεσσαλικό κάμπο.  Για πολλά χρόνια,  σε σημαντική μερίδα της κοινής γνώμης, επικρατεί η εντύπωση ότι η ΑΞΕ της λίμνης Κάρλας υπήρξε σφάλμα. Παραβλέπουν όμως ή αγνοούν τους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση αυτή. Το γεγονός ότι πολλές σημερινές γενιές δεν γνώρισαν καν το αρχικό σχήμα των δύο συνυπαρχόντων συστημάτων, αποκόπτοντας την σημερινή κατάσταση από την ιστορική της αφετηρία, δεν αναιρεί την πραγματικότητα, ότι δηλαδή η προσωρινή αποξήρανση  και η ολική εκκένωση έπρεπε για τους λόγους που αναφέρθηκαν να προηγηθεί της ανασύστασης.

  Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να σημειωθεί ότι τα δύο διακριτά συστήματα αποτελούσαν ανέκαθεν ένα ΕΝΙΑΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ με όλα τα χαρακτηριστικά που ήδη έχουν αναφερθεί και τα οποία διαμόρφωσαν την κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα στην περιοχή.

  Συμπερασματικά,  ο νέος ταμιευτήρας της Κάρλας αποτελεί έργο πολλαπλού σκοπού προσφέροντας ιστορικά την αποκατάσταση ενός σημαντικού υγροτόπου-οικοσυστήματος με  διατήρηση της βιοποικιλλότητας, την εξασφάλιση της αντιπλημμυρικής προστασίας της περιοχής, την δυνατότητα υγιούς άρδευσης, την προστασία και αναβάθμιση του υπόγειου υδροφορέα, την προστασία της υγείας των κατοίκων, την κάλυψη κατά μεγάλο μέρος των αναγκών ύδρευσης του Βόλου και γενικά διαμορφώνει νέες οικονομικές, αναπτυξιακές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες στην περιοχή.  Στην  περίπτωση όπου η λίμνη παρέμενε στη φυσική της κατάσταση θα προκαλούνταν κατά την άποψή μας ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων της. Η αυξημένη αλατότητά τους σε συνδυασμό με την αύξηση του βαθμού ευτροφισμού της λίμνης, (για την οποία μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν μιας που δεν υπάρχουν δεδομένα, αλλά είναι βέβαιο ότι συνέβη αφού η λίμνη σταμάτησε να τροφοδοτείται από τα ολιγοτροφικά νερά του Πηνειού) είχε ούτως ή άλλως μειώσει και την ποσότητα των αλιευμάτων κατά τα τελευταία έτη της ύπαρξης της λίμνης, σύμφωνα με πληροφορίες των ψαράδων.

  Ουσιαστικά με την «ανασύστασή» του, ο σημερινός υγρότοπος παρά την προσομοίωση ορισμένων λειτουργιών, διαφέρει σημαντικά από τον προϋφιστάμενο  έως τα μέσα του περασμένου αιώνα, διατηρεί όμως τον εμβληματικό του χαρακτήρα και συνεχίζει να παίζει κύριο ρόλο στη ζωή των κατοίκων της περιοχής, της Θεσσαλίας και ευρύτερα.

  Στο σημείο αυτό θεωρούμε ιδιαίτερα επιτυχή την συνοπτική άποψη που κατέθεσαν οι μελετητές των περιβαλλοντικών μελετών της Κάρλας, σε σχετική ημερίδα (Οκτώβριος 2011) του ΤΕΕ Μαγνησίας στο Βόλο : «Η Κάρλα δεν είναι μόνο ταμιευτήρας, διότι δεν αδειάζει ποτέ εντελώς, η Κάρλα δεν είναι μόνο υγρότοπος, διότι έχει σημαντική διακύμανση στάθμης & παράλληλη χρήση (άρδευση), η Κάρλα δεν είναι αυτόνομη υδατοσυλλογή, διότι παράλληλα καλείται να συμβάλει έμμεσα στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων»

  Τέλος, παρά τις καθυστερήσεις, τον μη έγκαιρο προσδιορισμό ενός «οράματος» πριν τις αναγκαίες επεμβάσεις, την μη εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου πλάνου ενεργειών και βημάτων κατά την δεκαετία 1950, την έλλειψη οργανωμένου διαλόγου, την «εγκληματική» διαχείριση του ιδιοκτησιακού και της διανομής των γαιών, την παραμέληση κατά καιρούς της οικολογικής διάστασης σε συνδυασμό με τις παθογένειες παραγωγής Δημοσίων Έργων στην Ελλάδα, αναμφισβήτητα έχουμε φθάσει σε ένα θετικό αποτέλεσμα. Από δω και στο εξής κανείς δεν δικαιούται να ομιλεί άκριτα περί «εγκλήματος» αποξήρανσης και να λοιδωρεί τους προγόνους μας, οι οποίοι παρά τις αδυναμίες και τις δύσκολες συνθήκες που γνώρισαν κατά την διάρκεια του περασμένου αιώνα, πραγματοποίησαν αυτήν την καθόλα αναγκαία παρέμβαση στην Κάρλα.  Χωρίς να υποτιμούμε τα συλλογικά και ατομικά συναισθήματα, το ανθρώπινο χαρακτηριστικό της νοσταλγίας, τις επιπτώσεις που στο ενδιάμεσο υπήρξαν σε κατοίκους, παραγωγούς και επαγγελματίες στην περιοχή και κυρίως τις σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και οικολογικές διαταραχές, θεωρούμε ότι,  με την τεκμηρίωση που μας παρείχαν τα επιστημονικά εργαλεία που προαναφέραμε,  η επιλογή για παρέμβαση στην Κάρλα δικαιώνεται πλήρως.